نفر اول حوزه سلامت در نخستین دوره رقابت علمی کنز
آقای دکتر سعید بهزادی‌پور، فارغ‌التحصیل دانشگاه واترلو کانادا و عضو هیئت علمی دانشکده مکانیک دانشگاه صنعتی شریف هستند که با ارائه طرح اکسوپد، ربات اسکلت بیرونی اندام تحتانی، رتبه نخست رقابت علمی کنز در بخش سلامت را به‌دست آوردند. دبیرخانه دومین رقابت علمی کنز طی مصاحبه‌ای دوستانه و غیررسمی، مروری کوتاه بر تجربیات علمی و تحصیلی ایشان انجام داده و به‌ویژه در ارتباط با محصول ارائه شده در نخستین رقابت علمی کنز سوالاتی را مطرح نموده است. متن زیر بخش دوم از این مصاحبه می‌باشد.
چالش‌های سرمایه‌گذاری
یکی از چالش‌هایی که در حین توسعه فناوری با آن روبرو بودیم، بحث سرمایه‌گذار بود. سرمایه‌گذاری در فناوری‌های های‌تک در ایران موضوع جدیدی است و سرمایه‌گذاران بسیار محتاط و دست به عصا حرکت می‌کنند. در این عرصه هم امکان شکست هست و هم زمان بازگشت سرمایه مشخص نیست. تجربه چنین سرمایه‌گذاری‌هایی در کشور اندک است و سرمایه‌گذاران معمولا انتظاراتی مشابه سرمایه‌گذاری در فعالیت‌های تجاری و صنعتی عادی را دارند. این امر موجب می‌شد ما در تعامل با سرمایه‌گذار سخت جلو برویم و مدام در حال مذاکره باشیم. توقع این بود که ربات زود به فروش برسد و هزینه‌هایش را برگرداند. حتی خود ما هم ابتدا ارزیابی دقیقی نداشتیم و به سرمایه‌گذار وعده‌هایی دادیم که خیلی خوشبینانه بود. فکر می‌کردیم ظرف 2-3 سال می توانیم شرکت را به استقلال مالی برسانیم اما تا امروز که 6 سال از آغاز سرمایه‌گذاری می‌گذرد، طرح نتوانسته به استقلال کامل مالی برسد. البته همچنان سرمایه‌گذار امیدوار است و دست از حمایت تیم برنداشته.
البته این فقط ما نیستیم که با این چالش دست به گریبانیم. یک شرکت آمریکایی که مهمترین تولیدکننده چنین محصولی در دنیاست از 7 سال پیش وارد بازار بورس نزدک شده و در تمام این مدت در حال جذب سرمایه بوده و هنوز هم ضررده است. اما سرمایه‌گذاران به آینده این محصول بسیار امیدوارند و به همین دلیل سرمایه‌های خود را از این شرکت خارج نمی‌کنند.
توسعه دستگاه
همزمان با مطالعات بالینی دستگاه که از نسل دوم آغاز شد، توسعه دستگاه ادامه پیدا کرد و تا کنون 4 نسل از این ربات طراحی و ساخته شده است و در فاز مطالعات بالینی هم پیشرفت خوبی اتفاق افتاده و 5 کلینیک در سطح تهران به این ربات مجهز هستند. اما
هنوز در مرحله مطالعات بالینی و بررسی دستگاه هستیم و تا زمانی که به عنوان یک محصول بتوان آن را به جای ویلچر به بیمار داد فاصله داریم.
در حال حاضر این محصول توسط عملگرهایی که در اختیار فرد معلول قرار دارد کنترل می‌شود و اتصالی به سیستم عصبی معلول وجود ندارد. اساسا ارتباط سیستم عصبی انسان و ماشین، مبحثی است که هنوز در سطح آزمایشگاهی در حال پی گیری است و به نظر نمی‌رسد در فاصله کوتاهی بصورت تجاری قابل دسترسی باشد.
وضعیت این دستگاه در دنیا
این محصول برای اولین بار در دنیا در سال 2014 توسط یک شرکت اسرائیلی تجاری شد که البته بعدا توسط یک شرکت آمریکایی خریداری شد. غیر از این شرکت، دو شرکت آمریکایی دیگر هم در این حوزه مشغول هستند. یکی از آن‌ها بیشتر هدف درمانی-توانبخشی دارد و دیگری فروش محصول نهایی به معلولین را هدف‌گیری کرده. علاوه بر آمریکا، شرکت‌هایی در روسیه، برزیل و چین هم مشغول کار روی این محصول هستند. در مجموع 3شرکت موفق به تجاری کردن این محصول شده‌اند که به قیمت‌های بسیار زیادی به بازار عرضه می‌کنند. به‌عنوان مثال قیمت نمونة مشابه محصول ما توسط یکی از این شرکت‌ها 70 هزار دلار است.
اگرچه این محصول بسیار جدید است اما فاصله زیادی با دنیا نداریم. این فاصله در شرایط کنونی شاید در حدود 4 سال باشد که البته اگر به همین شکل ادامه دهیم ممکن است این فاصله به تدریج زیاد شود. این فاصله ناشی از مسائل علمی نیست و در حوزه بیومکانیک و رباتیک نیروهای خوبی در کشور وجود دارد. مسئله اصلی، سرمایه‌گذاری است. البته با سرمایه کم هم می‌توانیم به نتیجه برسیم اما زمان بسیار طولانی خواهد شد. به‌عنوان مثال بر روی نمونه‌های مشابه خارجی ربات اکسوپد، در حد چند میلیون دلار سرمایه‌گذاری شده است اما ما با یک دهم سرمایه به اکسوپد رسیدیم.
کسب مقام نخست حوزه سلامت در رقابت علمی کنز
ما با توجه به اینکه با شیوة داوری رقابت کنز آشنا نبودیم، ارائه‌ای آماده کردیم که خیلی علمی بود و در آن دو مورد از گره‌های فناوری که حل کرده بودیم را تشریح کردیم. یکی از گره‌ها این بود که چگونه میله‌های صلب به بدنی که حرکت دارد وصل شود به طوری که صدمه‌ای به بدن وارد نشود و دوم اینکه چگونه یک دستگاه صلب، انسان را با وجود پیچیدگی‌های بالای مفاصل راه ببرد. ما راه حل این دو مسئله را در ویدئویی که تهیه کردیم نشان دادیم. برگزیده شدن در اولین دوره رقابت علمی کنز در بخش سلامت برای ما هم غیرمنتظره بود و هم دلگرم کننده بود؛ مخصوصا اینکه توانسته بودیم به داوران ثابت کنیم چنین فناوری پیچیده‌ای را بومی کرده‌ایم برایمان لذت‌بخش بود.
برگزیده شدن ما در رقابت کنز، غیر از انعکاسی که در رسانه‌های آنلاین داشت، باعث شد در برخی نهادها محصولمان اعتبار پیدا کند. به‌عنوان مثال در فرایند دریافت تسهیلات از معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور، داشتن رتبه نخست رقابت کنز موجب اعتماد بیشتر به تیم ما شد.
یک نکته جالبی که در رقابت کنز دیدیم و ما را ترغیب کرد در آن شرکت کنیم، جهت‌گیری ترویجی آن در جامعه بود. این ترویج به محصول ما کمک می‌کرد که مردم با این فناوری آشنا شوند و نگرانی‌های مصرف‌کنندگان کاهش یابد. البته معتقدیم رقابت کنز تا تحقق چنین کارکردی هنوز فاصله دارد و شاید در دوره‌های بعدی آرام‌آرام به آن برسد. به نظر من اگر کسی عبارت رقابت کنز را در اینترنت جستجو کند باید به راحتی به اطلاعات طرحهای برگزیده دست پیدا کند اما در حاضر چنین امکانی ایجاد نشده. بهتر است بنیاد مصطفی (ص) فناوری های برگزیده را دنبال کند تا میوه‌ای که از طریق این رقابت به جامعه معرفی شده، چیده شود و مورد بهره‌برداری مردم قرار بگیرد.
آخرین وضعیت محصول
هنوز نمونه شخصی اکسوپد در کشور به صورت تجاری عرضه نشده است. این محصولی نیست که بشود پول را گرفت و دستگاه را به بیمار داد و او را رها کرد. این دستگاه نیاز به آموزش فشرده یک ماهه دارد، مشابه دوچرخه سواری است و باید فرد استفاده از آن را بیاموزد. این امکان وجود دارد که پس از یک ماه نتیجه این بشود که فرد نمی‌تواند از دستگاه استفاده کند. مثلا یکی از نیازهایش این است که فرد دارای دستان قوی باشد و بتواند با عصا بایستد. با همه این اوصاف تا امروز 4 نسخه از این محصول از دو نسل مختلف برای استفاده‌های بالینی به‌فروش رفته است. البته از آخرین فروش هم ما یک نسل جلوتر رفته‌ایم. امیدواریم همان‌طور که تحقیقات را جلو می‌بریم، بتوانیم تعداد بیشتری از این دستگاه را به جامعه عرضه کنیم تا هم کسب‌وکار پداسیس پابرجا بماند و هم افراد بیشتری بتوانند پس از سال‌ها استفاده از ویلچر، روی پای خود بایستند و بخشی از محدودیت‌هایشان برطرف شود.